 | |
| Szkoła Podstawowa
im. Bohaterów 7. Kołobrzeskiego
Pułku Piechoty
w
Niedrzwicy Dużej
„Odkrywam siebie”
Ja i moja szkoła
Program nauczania edukacji wczesnoszkolnej
Renata Szymańska
Iwona Pastuszak
Małgorzata Paluch
Program nauczania do nowej podstawy programowej
(Rozporządzenie MEN z dnia 23.12.2008 r.)
skonsultowany i pozytywnie zaopiniowany
przez:
Grażynę Antoń – lidera zespołu samokształceniowego klas I-III
Annę Drewniak- Janczarek – nauczyciela klas I-III
Marię Nowacką – doradcę metodycznego
Spis treści
1. Wstęp
2. Charakterystyka programu
3. Obudowa dydaktyczna programu
4. Założenia teoretyczne programu
5. Style uczenia się a inteligencje wielorakie
6. Metody nauczania a inteligencje wielorakie
7. Organizacja środowiska uczenia się
8. Rola nuczyciela w rozwijaniu inteligencji wielorakich dzieci
9. Rola rodziców w rozwijaniu inteligencji wielorakich dzieci
10. Rola współpracy szkoły i rodziców w edukacji dzieci
11. Cele ogólne kształcenia na pierwszym etapie edukacji
12. Cele szczegółowe kształcenia na pierwszym etapie edukacji
13. Procedury osiągania celów i ich wyniki
14. Treści kształcenia w klasach I–III
15. Oczekiwane efekty aktywności ucznia, oddziaływań nauczycieli
i rodziców
16. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów
17. Bibliografia
Wstęp
Współczesna szkoła jako źródło informacji przegrywa z mediami. Prasa, radio, telewizja czy Internet dostarczają wiedzę szybko i w atrakcyjnej formie.
Szkoła może jednak przyciągać uczniów, oferując im zdobywanie umiejętności:
skutecznego uczenia się, selekcji informacji, wykorzystywania wiedzy i scalania obrazu świata, co można ogólnie nazwać kulturą poznawczą .
Szkoła również powinna wprowadzać uczniów w system wartości społecznych i duchowych w obrębie kultury, w której żyją.
Z obserwacji wynika, że każde dziecko uczy się inaczej. Zadaniem nauczyciela jest uczyć w sposób uwzględniający ich predyspozycje
i preferencje.
Teoria inteligencji wielorakich Howarda Gardnera neguje jednolite widzenie inteligencji, a tym samym koncepcję szkoły, w której istnieje tylko jeden sposób nauczania, uczenia się i oceniania. W zamian proponuje tworzenie środowiska edukacyjnego, które będzie optymalne dla ucznia. Aby je stworzyć, nie potrzeba wielu nakładów finansowych, ale wiedzy nauczycieli, rodziców
i nadzoru pedagogicznego o profilach inteligencji dzieci zgodnych z teorią inteligencji wielorakich, a także dobra wola wprowadzania tej wiedzy w życie w trakcie codziennej praktyki pedagogicznej.
W programie Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła starano się przybliżyć nauczycielom koncepcję inteligencji wielorakich H. Gardnera. Z powodów oczywistych przedstawiono tylko zarys tej teorii, dołączono więc wykaz książek, które pozwolą zainteresowanym poznać ją dokładniej.
Natomiast podręczniki Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła wraz z zeszytami zadań domowych przeznaczone do edukacji wczesnoszkolnej w klasach I–III to narzędzia, które pomogą nauczycielom i rodzicom rozwijać inteligencje wielorakie dzieci.
Charakterystyka programu
Program Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła przeznaczony jest dla pierwszego etapu kształcenia ogólnego w szkole podstawowej. Przedstawiono w nim cele ogólne i szczegółowe kształcenia na tym etapie edukacji, materiał nauczania, oczekiwane, efekty edukacyjne, a także opis optymalnych warunków realizacji wymienionych celów i wskazania dotyczące oceniania.
Program ma układ spiralny. Umożliwia to powracanie do treści poruszanych w poprzednich klasach i prezentowanie ich w rozszerzonych kontekstach oraz zmienianie ich struktury w miarę poszerzania wiadomości
i umiejętności dzieci. Układ taki sprzyja również zapamiętywaniu omawianych zagadnień przez dzieci.
Program jest dostosowany do wymagań naszej szkoły, ze względu na jej
warunki środowiskowe i potrzeby społeczne.
Obudowa dydaktyczna programu
Skuteczna realizacja programu Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła możliwa jest dzięki materiałom edukacyjnym przeznaczonym dla dzieci, nauczycieli i rodziców, w których zamieszczono treści zgodne z wymogami Podstawy programowej MEN z 23.12.2008 roku.
Do klasy pierwszej przygotowano:
• dla dzieci :
- podręcznik z ćwiczeniami (10 części),
- zeszyty zadań domowych (5 części),
- wycinanki (2 części),
- książkę do czytania Z pamiętnika Myszki (2 części),
- ćwiczenia grafomotoryczne,
- zeszyty z powiększoną liniaturą i kratką,
• dla nauczycieli :
- program nauczania,
- tablice demonstracyjne (2 części),
- poradnik metodyczny (10 części),
- 2 płyty CD,
- sprawdzian końcoworoczny.
Do klasy drugiej i trzeciej przewidziano:
• dla dzieci:
- podręcznik z ćwiczeniami (10 części), suplement Wielkanoc,
- zeszyty zadań domowych (10 części),
- wycinanki (2 części),
- lekturnik,
• dla nauczycieli :
- tablice demonstracyjne (2 części),
- poradnik metodyczny (10 części),
- 3 płyty CD,
- sprawdziany.
Podręcznik podzielono na 10 części, po jednej na każdy miesiąc nauki.
W każdej części wydzielono bloki tematyczne podzielone na dni, które mają tematy przewodnie. Osobną część podręcznika w klasie drugiej i trzeciej stanowi Wielkanoc, w klasie pierwszej ta część zamieszczona jest w Wycinance, cz. 2. W klasie drugiej i trzeciej podręcznik zaplanowany jest na 75% godzin dydaktycznych w każdym miesiącu. Pozostałe 25% godzin w miesiącu nauczyciel może przeznaczyć na realizowanie własnych pomysłów edukacyjnych, opracowanie lektury, zajęcia rozwijające twórczą aktywność dzieci, sprawdzenie i utrwalenie wiadomości, wycieczki, wyjścia do kina,
teatru itp.
Jeśli zespół uczniowski ma trudności dydaktyczne, materiał zawarty w podręczniku może być realizowany w wolniejszym tempie, przez cały miesiąc.
Podręcznik zawiera tematykę związaną z kształtowaniem osobowości dziecka, świata wartości, tożsamości osobistej i społecznej, zasad współżycia, poszanowania godności swojej i innych ludzi. Wskazuje dzieciom źródła i sposoby rozwoju osobistego, a zawarte w nim treści ułatwiają modelowanie postaw pożądanych społecznie oraz dostrzeganie własnych zainteresowań i predyspozycji.
Książka z tekstami do czytania Z pamiętnika Myszki zawiera krótkie teksty przeznaczone do samodzielnego czytania przez dzieci lub do czytania dzieciom przez nauczyciela. Teksty dotyczą tematyki poruszanej w podręczniku. Odnoszą się również do sytuacji przeżywanych w grupie szkolnej.
Zeszyt zadań domowych – Domowniczek to zeszyt z zadaniami, które trzeba wykonać w domu. Zaplanowany jest na cztery dni w tygodniu. Ułatwia dziecku zapamiętywanie, co jest zadane i co trzeba przynieść na zajęcia do szkoły. Zawiera ćwiczenia dobrane w taki sposób, aby dziecko mogło je wykonać samodzielnie lub przy niewielkiej pomocy rodziców czy opiekunów.
Kontrolowanie Domowniczka przez nauczyciela daje możliwość diagnozowania postępów edukacyjnych dziecka.
Wycinanki stanowią integralną część podręcznika. Zawierają ciekawe materiały do zajęć. Są tak zaprojektowane, aby dziecko mogło nadać każdej pracy swój indywidualny rys. Wycinanki dają dzieciom możliwość wyboru pracy. Opis sposobu jej wykonania ma na celu rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem i planowania pracy.
Lekturnik (w klasie drugiej i trzeciej) można wykorzystać podczas tygodni przeznaczonych na zajęcia bez podręcznika. Zawiera on spis lektur dla danej klasy, metryczki lektur, informacje o autorach, objaśnienia wprowadzanych terminów literackich i pojęć związanych z edukacją czytelniczą, różnorodne ćwiczenia, propozycje prac plastycznych
i technicznych, dodatkowe informacje i ciekawostki oraz wycinanki.
Sprawdziany (dla klasy drugiej i trzeciej na płycie CD, do kopiowania przez
nauczyciela) zawierają: zadania z rożnych obszarów aktywności edukacyjnych, szczegółowy opis celów zadań, punktację do każdego zadania i sugestię, w jaki sposób przeliczyć zdobyte punkty na oceny.
Założenia teoretyczne programu
Inteligencje wielorakie
W edukacji zawsze kładziono szczególny nacisk na rozwój inteligencji.
Rozumiano przez nią pewną zdolność ogólną, którą posiada każdy człowiek
w mniejszym lub większym stopniu i która determinuje jego wyniki w nauce.
Inteligencje wielorakie to potencjały biologiczne każdego człowieka, które współdziałają ze sobą w celu rozwiązywania problemów i wytwarzania produktów. Połączenia różnych inteligencji oraz ich nasilenie decydują o zróżnicowaniu ludzi. Inteligencje te zdeterminowane są przez czynniki środowiskowe, które sprzyjają ich rozwojowi lub nie, w zależności od kontekstu kulturowego, w którym żyje dana jednostka.
H. Gardner wyróżnił osiem rodzajów inteligencji:
Inteligencja językowa
Przejawia się między innymi w sprawnym posługiwaniu się symbolami, płynną
mową i dobrym rozumieniem tekstu. Ludzie obdarzeni taką inteligencją mają bogaty zasób słów i za ich pomocą komunikują się z innymi niezwykle sprawnie.
Inteligencja matematyczno-logiczna
Jej przejawem jest między innymi sprawne wykonywanie operacji na symbolach
abstrakcyjnych, sprawne rozumowanie oraz wykonywanie wszelkiego rodzaju obliczeń.
Inteligencja wizualna i przestrzenna
Wyróżnia się preferencją do posługiwania się operacjami wyobrażeniowo-przestrzennymi, myśleniem obrazami, a także wierną pamięcią wzrokową.
Inteligencja muzyczna
Przejawia się szczególnym rozumieniem treści, których nośnikiem jest dźwięk. Ludzie obdarzeni taką inteligencją swój stosunek do świata wyrażają poprzez dźwięki.
Inteligencja przyrodnicza
Przejawia się szczególnym zainteresowaniem naturalnym otoczeniem człowieka, rozumieniem świata roślin i zwierząt oraz zjawisk przyrody.
Inteligencja kinestetyczna
Przejawia się w preferowaniu ruchu twórczego i sportowego. Własne ciało wykorzystywane jest do wyrażania emocji, udziału w grze lub do wytwarzania produktu.
Inteligencja interpersonalna
Przejawia się w zdolności rozumienia relacji międzyludzkich, a także cudzych
uczuć, intencji i stanów psychicznych.
Inteligencja intrapersonalna
Jej przejawem jest szczególne rozumieniu samego siebie, swoich zalet, słabości,
uczuć, pragnień.
Inteligencje wielorakie a praca mózgu
H. Gardner skojarzył również inteligencje wielorakie z wyspecjalizowaniem się
półkul mózgowych.
Lewa półkula: logiczne myślenie, język (mowa, czytanie, pisanie), zbiory, liczenie, technika, kolejność działania, liniowość, szczegóły, analiza,
myślenie przyczynowe, ukierunkowanie na strukturę (reguły), pamięć
operacyjna, przyszłość.
Prawa półkula: rytm, obraz, wyobraźnia, porównania, sen na jawie, barwa, wymiary, relacje przestrzenne, synteza, intuicja, muzyka, sztuka, spontaniczne działanie, ukierunkowanie na ludzi, teraźniejszość.
Założenia programu Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła:
– Każda jednostka posiada wszystkie rodzaje inteligencji, rozwinięte w rożnym
stopniu.
– Inteligencje wielorakie tworzą profil inteligencji niepowtarzalny dla innych jednostek.
– Profil ten jest dynamiczny i zmienia się w trakcie rozwoju jednostki.
– Wszystkie inteligencje współpracują ze sobą w rożnych konfiguracjach.
– Inteligencje wielorakie można rozwijać poprzez różnorodne ćwiczenia.
– Właściwa organizacja środowiska szkolnego i domowego sprzyja rozwojowi inteligencji wielorakich.
Rodzaj inteligencji
Preferowane aktywności
Przykładowe rodzaje ćwiczeń w podręcznikach
Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła
Inteligencja językowa
czytanie, słuchanie, mówienie, pisanie, opowiadanie, dyskusja, zabawy ze słowami, języki obce słuchanie i czytanie różnych rodzajów tekstów literackich,
rożne formy wypowiedzi ustnych i pisemnych, korzystanie ze słowników, żarty słowne, zagadki, rymowanki, krzyżówki, gry słowne, deklamowanie i układanie wierszy, wywiady z ludźmi, argumentowanie.
Inteligencja matematyczno –logiczna
eksperymentowanie, wyliczanie, planowanie, projektowanie, wymyślanie prawidłowości i związków, rozwiązywanie zagadek logicznych, gry logiczne, klasyfikowanie, kategoryzowanie, dyskusje, wykorzystywanie analogii, abstrahowanie, wnioskowanie, wykorzystywanie schematów ćwiczenia w liczeniu i wykonywaniu działań, rozwiązywanie zadań tekstowych, dokonywanie pomiarów, algorytmy działań pisemnych, dostrzeganie przyczyn i skutków, tworzenie hipotez, wyciąganie wniosków, dyskutowanie, zagadki matematyczne, szacowanie, odkrywanie prawidłowości, gry planszowe, zabawy:
za i przeciw, co dalej…
Inteligencja wizualno - przestrzenna
rysowanie, malowanie, budowanie, projektowanie, oglądanie dzieł sztuki, urządzeń mechanicznych, gry planszowe, wizualizacja, działalność plastyczna i techniczna, wyobrażanie sobie, szkicowanie, projektowanie, ćwiczenia związane ze stosunkami przestrzennymi, opisywanie ilustracji, układanie historyjek obrazkowych, omawianie reprodukcji dzieł sztuki, wycieczki do muzeów, organizowanie wystaw prac plastycznych, wykonywanie prac plastycznych i technicznych z różnorodnych materiałów, czytanie map
i schematów, graficzne prezentowanie informacji, wykonywanie plakatów, rysowanie map mentalnych, badanie własności figur geometrycznych, planowanie pracy, wyobrażanie sobie sytuacji, miejsc, wyglądu ludzi, zwierząt i roślin, przedmiotów, rysowanie ilustracji do słuchanej muzyki
Inteligencja muzyczna
poszukiwanie wzorów, rozpoznawanie rytmów, rytmizowanie tekstów, śpiewanie piosenek, nucenie melodii, słuchanie muzyki podczas uczenia się, granie na instrumentach, wyrażanie siebie poprzez muzykę, wyróżnianie
elementów muzyki, rozpoznawanie dźwięków, wystukiwanie rytmów, rytmiczne recytowanie tekstów, nauka piosenek, słuchanie muzyki, gra na
instrumentach perkusyjnych i dzwonkach, tworzenie ilustracji muzycznych do czytanych tekstów, tworzenie muzyki, poznanie znaków muzycznych, poznanie elementów muzyki.
Inteligencja kinestetyczna
uczenie się w ruchu, powtarzanie na głos, ruchowa symulacja treści zadania, prezentowanie rzeczy za pomocą gestu, taniec, gry, drama, pantomima, zajęcia w terenie, działanie w przestrzeni, zadania aktorskie ilustrowanie ruchem poznanych wiadomości i umiejętności, dotykowe poznawanie własności fizycznych rożnych materiałów, zajęcia sportowe, gry, nauka tańców, zajęcia ruchowe, pantomima, drama, odtwarzanie ról, wykonywanie modeli
Inteligencja interpersonalna
bycie wśród ludzi, dołączanie do grupy, zabieranie głosu, uczenie się w parach lub grupach, dzielenie się z innymi, dyskusja zabawy na współpracę, gry z regułami, utworzenie samorządu uczniowskiego, ćwiczenia w skutecznym komunikowaniu się, badanie i rozumienie związków z innymi ludźmi, praca w grupach, kształtowanie tożsamości społecznej, projekty edukacyjne, przeprowadzanie wywiadów.
Inteligencja intrapersonalna
własne zdanie i punkt widzenia, refleksyjność, samodzielna praca we własnym tempie, w wydzielonej przez siebie przestrzeni objaśnianie celu i sensu zadań, wskazywanie wartości, odkrywanie celów działania, ćwiczenia mające na celu uświadamianie sobie przez dziecko jego uczuć i możliwości, kształtowanie
tożsamości osobistej, rozwijanie samodzielności, krytycyzmu, branie odpowiedzialności za własne postępowanie, wyrażanie własnych opinii, tworzenie opisu swoich mocnych i słabych stron.
Inteligencja przyrodnicza
przebywanie na świeżym powietrzu, uprawianie roślin, opieka nad zwierzętami,
ekologia, prace w ogrodzie, gromadzenie okazów, obserwacja, doświadczenia, eksperymentowanie, hodowle, wycieczki, troska o własne zdrowie wycieczki przyrodnicze, wykonywanie doświadczeń i eksperymentów, hodowanie roślin, obserwowanie fauny i flory, pogody, poznawanie właściwości roślin i zwierząt, kształtowanie postaw proekologicznych, zapoznawanie z zawodami związanymi
z ochroną roślin i zwierząt.
Style uczenia się a inteligencje wielorakie
Każdą z inteligencji wielorakich można stymulować poprzez
Wykorzystywanie w nauczaniu rożnych stylów uczenia się. H. Gardner wyróżnia siedem stylów uczenia się: językowy, matematyczno-logiczny, wzrokowy, kinestetyczny, muzyczny, interpersonalny, intrapersonalny.
Ludzie wykorzystują rożne style uczenia się, dostosowując je do dziedzin, w których są aktywni. Często wykorzystują kombinacje kilku stylów uczenia się. Obserwacja dziecka pozwoli nauczycielowi dostrzec preferencje w posługiwaniu się stylami uczenia się. Ruchowiec - Wzrokowiec - Słuchowiec.
Metody nauczania a inteligencje wielorakie
Do rozwijania poszczególnych rodzajów inteligencji szczególnie przydatne są następujące metody, rozumiane jako strategie przekazywania wiedzy:
– wykład, praca z tekstem, rozmowa, dyskusja, pytania i odpowiedzi – inteligencja językowa
– ćwiczenia, dyskusja, pytania i odpowiedzi – inteligencja matematyczno-logiczna
– pokaz, demonstracje, gry dydaktyczne – inteligencja wizualno-przestrzenna
– pokaz, słuchanie, zajęcia rytmizujące – inteligencja muzyczna
– drama, gry i zabawy – inteligencja kinestetyczna
– praca grupowa, gry dramowe i teatralne – inteligencja interpersonalna
– praca indywidualna, słuchanie, obserwowanie – inteligencja intrapersonalna
– wykład, pokaz, obserwacja, doświadczenia – inteligencja przyrodnicza.
Stosowanie wielu metod w edukacji pozwala uczniom nie tylko rozwijać swoje mocne strony, ale również eliminować słabsze.
Organizacja środowiska uczenia się
Rozpoznaniu profili inteligencji dzieci sprzyja właściwie zorganizowane środowisko edukacyjne. W klasach, w specjalnie tworzonych kącikach zainteresowań, powinny zostać zgromadzone materiały, stale dostępne dzieciom podczas pobytu w szkole, pobudzające ich rozwój, umożliwiające wykorzystywanie rożnych inteligencji, np.: materiały plastyczne, instrumenty muzyczne, książki, gry planszowe, liczmany, piłki, materiały przyrodnicze.
Klasa szkolna ma wydzielony kącik do zabaw ruchowych i pracy w kręgu na dywanie oraz część do pracy przy stolikach.
Rola nauczyciela w rozwijaniu inteligencji wielorakich dzieci
Zadaniem nauczyciela jest rozpoznanie profilu inteligencji każdego ucznia.
Obserwowanie uczniów w trakcie ich aktywności pozwoli nauczycielowi dostrzec preferowane przez nich style uczenia się. Dopasowanie sposobu nauczania do potrzeb każdego dziecka owocuje zwiększeniem skuteczności nauczania. Zwiększa to satysfakcję zawodową nauczyciela.
Sojusznikami nauczyciela w diagnozowaniu profilu ucznia powinien być pedagog szkolny.
Rola rodziców w rozwijaniu inteligencji wielorakich dzieci
Dzięki informacjom przekazywanym przez nauczyciela rodzice mogą poznać profil inteligencji swojego dziecka w danym okresie rozwoju.
Każdy rodzaj inteligencji można rozwijać poprzez wspólną zabawę i organizowanie dziecku takich sytuacji, w których może je wykorzystywać. Rodzice, znając profil dziecka, mogą pobudzać zainteresowania dzieci, zachęcać je do wypróbowywania swoich możliwości, poszukiwania rożnych rozwiązań, pokonywania trudności. Również podczas spotkań klasowych rodzice mają okazję wymienić z nauczycielem spostrzeżenia dotyczące profilu inteligencji dzieci i sposobów organizowania środowiska domowego.
Rola współpracy szkoły i rodziców w edukacji dzieci
W koncepcji edukacji wczesnoszkolnej Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła prezentowanej w programie i podręcznikach kładzie się szczególny nacisk na współpracę szkoły i rodziców. Celem tej współpracy jest stworzenie dzieciom możliwie zbliżonych środowisk wychowawczych, kierujących się wspólnie ustalonymi zasadami. Rodzina ma bardzo duży wpływ na rozwój dziecka i jego osiągnięcia edukacyjne. Zaspokajanie przez rodzinę potrzeb emocjonalnych dziecka jest niezbędne do rozwijania procesów poznawczych w szkole. Warunkiem skutecznego nauczania jest rozpoznanie przez nauczyciela sytuacji rodzinnej dziecka i gotowości rodziny do wspomagania rozwoju dziecka.
W sytuacji braku wsparcia ze strony rodziny nauczyciel powinien rozważyć sposoby uzyskania pomocy dla dziecka (świetlica szkolna, świetlica środowiskowa, wolontariusze, opieka społeczna itp.). Dziecko nie może być pozbawione opieki osób dorosłych, które dbałyby o jego rozwój fizyczny, emocjonalny, poznawczy i społeczny.
. Cele ogólne kształcenia na pierwszym etapie edukacji
Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym
i estetycznym. Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą,
ludźmi i przyrodą. Należy zadbać o to, aby dziecko odróżniało dobro od zła, było świadome przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę. Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości
i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV–VI szkoły podstawowej.
Zadaniem szkoły jest:
1) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się;
2) respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących: Uczeń – szkoła – dom rodzinny;
3) rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka;
4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie ciekawości w poznawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy;
5) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych, bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indywidualnego i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycznej, muzycznej i ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej;
6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkolnych oraz przy rozwiązywaniu problemów;
7) dbałość o to, aby dziecko mogło nabywać wiedzę i umiejętności potrzebne do rozumienia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu do rożnych źródeł informacji i możliwości korzystania z nich;
8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.
Podstawa programowa MEN z 23.12.2008 r.
Program i podręcznik Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła ukazują sposoby realizacji tych celów poprzez angażowanie inteligencji wielorakich uczniów.
Cele szczegółowe kształcenia na pierwszym etapie edukacji
Analiza celów ogólnych zawartych w Podstawie programowej pozwoliła na ich uszczegółowienie umożliwiające sformułowanie celów operacyjnych. Zostały one zapisane w poradnikach metodycznych, towarzyszących podręcznikowi Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła.
Punktem wyjścia do sformułowania celów operacyjnych były następujące cele
szczegółowe:
Inteligencja językowa
• Rozwijanie wrażliwości na cechy fonologiczne języka.
• Dostarczanie doświadczeń, że język umożliwia wyrażanie stanów psychicznych człowieka i jest narzędziem komunikowania się z innymi ludźmi.
• Wyrażanie myśli w formie zrozumiałej dla odbiorcy.
• Stwarzanie okazji do doświadczania przez dziecko możliwości i ograniczeń języka.
• Wskazywanie formalnej struktury wypowiedzi ustnych i pisemnych.
• Przekazywanie wiedzy dotyczącej struktur gramatycznych wypowiedzi ustnych i pisemnych.
• Kształcenie umiejętności ortograficznych.
• Wzbogacanie słownictwa dzieci.
Inteligencja matematyczno-logiczna
• Stymulowanie procesów poznawczych: spostrzegania, uwagi, pamięci, myślenia, wyobrażeń.
• Rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego (liniowego) i heurystycznego (rozgałęzionego).
• Rozważanie alternatyw.
• Rozwijanie myślenia przez analogie, porównania, skojarzenia, metafory.
• Rozwijanie krytycyzmu, dociekliwości, wytrwałości, dokładności.
• Kształtowanie pojęcia liczby naturalnej i działań na liczbach oraz ich własności.
• Opanowanie techniki rachunkowej.
• Kształtowanie elementarnych pojęć geometrycznych.
• Kształcenie umiejętności matematyzowania sytuacji życiowych.
Inteligencja wizualno-przestrzenna
• Rozwijanie umiejętności dostrzegania szczegółów.
• Rozwijanie wyobraźni przestrzennej.
• Wizualne przedstawianie treści (diagramy, wykresy, schematy, mapy, obrazy, filmy).
• Stymulacja analizy i syntezy wzrokowej, systematycznego oraz planowego spostrzegania.
• Rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej i sprawności manualnej.
• Rozwijanie koncentracji uwagi.
• Rozwijanie wrażliwości estetycznej.
• Rozwijanie indywidualnego podejścia do działań twórczych.
• Rozwijanie kultury technicznej.
Inteligencja muzyczna
• Rozwijanie wrażliwości na związki między tonami.
• Kojarzenie wiadomości i umiejętności z dźwiękami, rytmami, piosenkami.
• Nauka gry na instrumentach muzycznych.
• Stwarzanie okazji do ekspresji muzycznej, emocjonalnej i ruchowej.
• Obcowanie z twórczością muzyczną polską i światową.
Inteligencja kinestetyczna
• Wykorzystywanie ciała do wyrażania emocji, udziału w grze sportowej, wytwarzaniu produktów, rozwiązywania problemów związanych z przewidywaniem skutków własnych ruchów.
• Rozwijanie sprawności fizycznej i świadomości potrzeb własnego ciała.
• Tworzenie warunków do rozwijania aktywności ruchowej dziecka.
• Rozwój fizyczny ucznia (prawidłowa sylwetka, siła, zręczność, wytrzymałość, indywidualne predyspozycje ruchowe).
• Rozwój psychiczny. Kształtowanie takich cech, jak: wytrwałość, pokonywanie
trudności, koncentracja uwagi, dążenie do mistrzostwa, umiejętność wygrywania i przegrywania, podporządkowywania się regułom, panowanie nad emocjami.
• Rozwijanie samoświadomości, samooceny sprawności psychomotorycznej i samokontroli.
• Przekazanie wiadomości i kształtowanie umiejętności wspomagających rozwój
psychofizyczny.
Inteligencja interpersonalna
• Rozwijanie empatii.
• Stwarzanie okazji umożliwiających dostrzeganie różnic i podobieństw między
ludźmi.
• Kształtowanie szacunku dla siebie i innych ludzi.
• Poznanie zasad organizacji życia społecznego i rozwijanie umiejętności funkcjonowania w życiu społecznym.
• Nawiązywanie bliskich, pozytywnych kontaktów z innymi ludźmi.
• Kształtowanie tożsamości narodowej i patriotyzmu poprzez poznawanie historii Polski i wytworów jej kultury materialnej i niematerialnej.
Inteligencja intrapersonalna
• Rozwijanie dbałości o swoje bezpieczeństwo i zdrowie.
• Tworzenie sytuacji umożliwiających dziecku zrozumienie swoich procesów poznawczych i sposobów uczenia się.
• Stawianie dziecka w sytuacjach, które umożliwiają mu rozróżnianie, nazywanie i rozumienie swoich emocji oraz kierowanie nimi.
• Kształtowanie tożsamości osobistej i społecznej dziecka poprzez udział w rożnych sytuacjach edukacyjnych.
• Umożliwienie dziecku odczucia własnej wartości w toku działalności szkolnej.
• Rozwijanie potrzeby uczenia się i osiągnięć.
Inteligencja przyrodnicza
• Uświadomienie dzieciom wzajemnej zależności człowieka i świata przyrody.
• Budzenie zaciekawienia otaczającym środowiskiem i postawy badawczej.
• Ukazywanie cykli rozwojowych roślin i zwierząt.
• Uświadamianie cykliczności zjawisk przyrodniczych.
• Poznawanie elementarnych faktów przyrodniczych dotyczących własności materii i zjawisk.
Procedury osiągania celów i ich wyniki
Sposobem osiągania tych celów powinna być:
– Diagnoza edukacyjna każdego ucznia w momencie rozpoczynania nauki szkolnej.
– Diagnoza środowiska rodzinnego i ekonomicznego dziecka.
– Rozpoznanie profilu inteligencji każdego ucznia i preferowanych stylów uczenia się.
– Dostosowanie wymagań i zabiegów dydaktycznych do możliwości poznawczych ucznia.
– Współpraca z rodzicami, dziadkami, opiekunami.
– Uwzględnianie warunków środowiskowych i społeczno-ekonomicznych dziecka w organizacji zajęć edukacyjnych i ocenianiu.
– Współpraca ze specjalistami: pedagogiem, logopedą, specjalistami rożnych dziedzin nauki i kultury.
– Korzystanie ze środków masowego przekazu, instytucji kulturalnych i Internetu.
Aby zrealizować zakładane cele ogólne i szczegółowe, konieczne są:
– Dobrze przygotowany pod względem psychologicznym i dydaktycznym nauczyciel.
– Organizacja środowiska szkolnego sprzyjającego rozwijaniu inteligencji wielorakich.
– Psychoedukacja rodziców.
– Podręcznik Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła wraz z Domowniczkiem.
– Instytucje wspomagające szkołę (muzea, kina, teatry itp.).
W wyniku realizacji celów ogólnych i szczegółowych można oczekiwać, że absolwent pierwszego etapu edukacji będzie dzieckiem:
• stale rozwijającym własną osobowość,
• umiejącym rozpoznawać, nazywać i kontrolować swoje reakcje emocjonalne,
• rozbudzonym intelektualnie,
• znającym swój profil inteligencji,
• świadomym swoich stylów uczenia się,
• uwzględniającym wiele perspektyw myślenia,
• szanującym siebie i innych ludzi,
• dbającym o swoje zdrowie i bezpieczeństwo,
• podporządkowującym się normom, niezbędnym dla funkcjonowania społeczeństwa,
• wyposażonym w wiedzę i umiejętności umożliwiające kontynuację nauki na kolejnym szczeblu edukacji i pozwalające korzystać z dziedzictwa kulturowego narodu,
• umiejącym wykorzystać zdobytą wiedzę i umiejętności do rozumienia i rozstrzygania ważnych dla siebie spraw.
Treści kształcenia w klasach I–III
Zaprezentowanie treści kształcenia w tym układzie umożliwi nauczycielowi porównanie ich z wymaganiami Podstawy programowej MEN z 23.12.2008 r. Autorska propozycja integracji treści kształcenia znajduje się w podręcznikach Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła.
Treści stymulujące inteligencję językową
Słuchanie
• Słuchanie (czego?) poleceń, bajek, baśni, opowiadań, opisów, tekstów popularnonaukowych, wierszy, audycji radiowych, muzyki, wypowiedzi innych osób.
• Słuchanie (kogo?) nauczycieli, innych osób, koleżanek i kolegów.
• Słuchanie (jak?) z uwagą, z zainteresowaniem, w skupieniu, ze zrozumieniem,
• bez przerywania innym, krytycznie.
Komunikacja słowna
• Wspieranie wypowiedzi odpowiednią intonacją, modulacją głosu, akcentem.
• Wspieranie wypowiedzi odpowiednią mimiką i gestykulacją.
• Skupianie uwagi i zainteresowania słuchaczy.
• Dostosowanie tonu głosu do wypowiedzi.
• Nacechowanie wypowiedzi indywidualnym stylem.
• Nawiązywanie kontaktu wzrokowego ze słuchaczami.
Rodzaje komunikatów słownych
• Rozmowa.
• Pytania.
• Odpowiedzi na pytania.
• Opis.
• Opowiadanie.
• Dialog.
• Dyskusja.
• Argumentowanie i kontrargumentowanie.
• Recytacja.
• Swobodne, barwne wypowiadanie się na rozmaite tematy.
• Dobór właściwych form komunikowania się w rożnych sytuacjach.
• Negocjowanie.
• Wyrażanie emocji i uczuć.
• Pocieszanie innych.
• Nawiązywanie do wypowiedzi innych osób.
Sytuacje sprzyjające komunikowaniu się
• Sytuacje problemowe.
• Recepcja utworów literackich.
• Współpraca w zespołach.
• Kontakty z osobami zajmującymi rożne pozycje społeczne.
• Przeżycia i doświadczenia dzieci.
Czytanie ze zrozumieniem
Aspekt techniczny i higiena czytania
• Prawidłowa postawa podczas czytania.
• Prawidłowe oświetlenie podczas czytania.
• Prawidłowa odległość czytanego tekstu od oczu.
Przygotowanie do czytania
• Rozwijanie spostrzegania wzrokowego.
• Rozwijanie słuchu fonematycznego.
• Odczytywanie znaczeń rysunków, piktogramów, znaków informacyjnych.
• Wprowadzenie w sens i sposoby kodowania i dekodowania informacji.
Nauka czytania
• Nauka czytania metodami dobranymi do możliwości i umiejętności dziecka.
• Zapewnienie dzieciom umiejącym czytać korzystanie z bardziej zaawansowanej literatury niż elementarz.
Technika czytania
• Głoskami.
• Sylabami.
• Wyrazami.
• W sposób mieszany.
Rodzaje czytania
• Na głos.
• Po cichu.
• Z podziałem na role.
Cechy poprawnego czytania na głos
• Poprawność.
• Płynność.
• Wyrazistość.
• Biegłość.
Rodzaje tekstów do nauki czytania ze zrozumieniem
• Teksty drukowane.
• Teksty pisane.
• Polecenia do ćwiczeń.
• Opowiadania, bajki, baśnie.
• Opisy.
• Teksty popularnonaukowe.
• Wiersze.
• Instrukcje do prac.
• Informacje prasowe.
• Książki z biblioteki klasowej i szkolnej.
Aspekt semantyczny czytania
Opracowywanie tekstów, wymagające czytania ze zrozumieniem
• Zadawanie pytań do tekstu.
• Udzielanie odpowiedzi na pytania.
• Wyszukiwanie w tekście potrzebnych informacji.
• Odszukiwanie w tekście odpowiednich fragmentów na poparcie swoich wypowiedzi.
• Wyodrębnianie w utworze bohaterów, miejsca i czasu akcji.
• Charakteryzowanie bohaterów utworów.
• Wyodrębnianie zdarzeń w utworze.
• Ustalanie kolejności zdarzeń w utworze.
• Określanie nastroju w utworze.
• Wskazywanie określonych fragmentów utworu (najpiękniejszych, najśmieszniejszych, najsmutniejszych, najważniejszych itp.).
• Wskazywanie w tekście dialogów, monologów, opisów.
Aspekt krytyczno-twórczy czytania
Opracowywanie tekstów, wymagające czytania ze zrozumieniem
• Wskazywanie związków przyczynowo-skutkowych w zmianie zachowania bohatera.
• Ocena postępowania bohatera.
• Układanie własnego zakończenia utworu.
• Wypowiadanie własnego zdania na temat przeczytanego utworu.
• Wyrażanie swojego stosunku do utworu poprzez ekspresję muzyczną, plastyczną, ruchową i inscenizacje.
• Wskazywanie – zdaniem dzieci – najważniejszych wydarzeń w utworze.
• Wykonywanie pracy zgodnie z przeczytaną instrukcją.
• Układanie planu emocji w tekście literackim.
• Konfrontacja treści utworu z wiedzą osobistą dziecka.
Samokształcenie i docieranie do informacji
• Zbieranie informacji ustnych od innych ludzi.
• Korzystanie ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie
edukacyjnym.
• Poszerzanie własnego słownictwa.
Kształcenie literackie
• Metryczka książki: autor, tytuł, ilustrator, wydawca.
• Proces powstawania utworu literackiego.
• Pojęcia: wiersz – rymowy, bezrymowy, poezja, zwrotka (strofa), wers, rym.
• Pojęcia: proza, opowiadanie, powieść, baśń, bajka, legenda, klechda, komiks, klasyka literatur , beletrystyka, literatura naukowa, literatura popularnonaukowa, recenzja.
• Pojęcia: bohater główny drugoplanowy, pozytywny negatywny, akcja, miejsce akcji, czas akcji, świat rzeczywisty, świat wyobrażony, narrator, ilustracja.
• Pojęcia: język literacki, język potoczny, gwara, slang, językoznawca.
• Objaśnianie znaczeń przysłów i związków frazeologicznych.
Małe formy teatralne
• Ilustrowanie głosem, gestem, mimiką, ruchem zachowań bohaterów inscenizacji.
• Ćwiczenia dykcyjne.
• Oglądanie przedstawień teatralnych.
• Wyrażanie opinii o obejrzanych spektaklach.
Pisanie - Aspekt techniczny i higiena pisania
• Prawidłowe trzymanie narzędzia pisarskiego i ułożenie zeszytu.
• Prawidłowa postawa podczas pisania.
• Prawidłowe oświetlenie podczas pisania.
Przygotowanie do pisania
• Kreślenie w liniaturze linii prostych w rożnym położeniu, łuków, kół i spirali.
• Kreślenie znaków literopodobnych.
Nauka pisania
• Poprawne odtwarzanie kształtów liter i połączeń międzyliterowych (z uwzględnieniem dzieci praworęcznych i leworęcznych).
• Ćwiczenia doskonalące pismo w zakresie kształtu, proporcji, odstępów między literami, rozmieszczenia w liniaturze liter małych i wielkich, estetyki i czytelności.
• Przyspieszanie tempa pisania.
• Pisanie w jednej linii (klasa III).
Rodzaje ćwiczeń w pisaniu
• Przepisywanie.
• Pisanie z pamięci.
• Pisanie ze słuchu.
Ortografia
• Rozpoczynanie zdań wielką literą i kończenie kropką, pytajnikiem lub wykrzyknikiem.
• Pisownia wyrazów wielką literą.
• Znaki interpunkcyjne: kropka, przecinek, dwukropek, cudzysłów, nawias, pytajnik, wykrzyknik.
• Dzielenie wyrazów przy przenoszeniu.
• Pisownia wyrazów ze spółgłoskami miękkimi w rożnych pozycjach.
• Pisownia wyrazów z ó wymiennym i niewymiennym.
• Pisownia wyrazów z u.
• Pisownia wyrazów z rz wymiennym i niewymiennym.
• Pisownia wyrazów z ż.
• Pisownia wyrazów z i.
• Pisownia wyrazów z j.
• Pisownia wyrazów z ch.
• Pisownia wyrazów z h.
• Pisownia wyrazów z ą i ę w rożnych pozycjach.
• Pisownia wyrazów z em, en, om, on.
• Pisownia wyrazów z rz po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, j, w.
• Pisownia wyrazów z zakończeniami: -ów, -ówka, -ówna, -uję, -ujesz, -uje, -unek, -unka, -un, -uszka, -uch.
• Pisownia skrótów wyrazów: ul., s., nr, dn., m., godz., pt., np., dr, itd., cdn., itp.
• Pisanie partykuły nie z: rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami.
• Pisownia przymiotników i przysłówków w stopniu wyższym i najwyższym.
Sposoby sprawdzania umiejętności ortograficznych
• Przepisywanie tekstów.
• Pisanie z pamięci.
• Pisanie ze słuchu.
• Pisanie tekstów na podany temat.
Aspekt formalny pisania
Rodzaje wypowiedzi pisemnych
Pisanie:
• zdań (do ilustracji, na podany temat), zapisywanie zakończeń rozpoczętych zdań, odpowiedzi na pytania, porządkowanie rozsypanek zdaniowych w spójne wypowiedzi,
• planów opisów,
• opisów przedmiotów i osób (klasy II i III),
• planów opowiadań,
• opowiadań (klasa III),
• adresów,
• listów,
• życzeń,
• zaproszeń, zawiadomień (klasa II),
• ogłoszeń (klasa II),
• sprawozdań z wycieczek (klasy II i III),
• dialogów,
• monologów wewnętrznych (klasa III),
• notatek.
Aspekt pragmatyczno-twórczy pisania
Rodzaje wypowiedzi pisemnych
• Pisanie swobodnych tekstów wyrażających myśli, emocje, wyobraźnię dziecka.
• Pisemna twórczość dziecięca.
Fleksja. Fonetyka
• Głoski: samogłoski i spółgłoski. Spółgłoski twarde i miękkie.
• Sylaba otwarta i zamknięta. Rola samogłosek w tworzeniu sylab.
• Litery.
• Dwuznaki.
• Litery ze znakami diakrytycznymi.
• Alfabet.
Słowotwórstwo
• Wyrazy: równoznaczne, bliskoznaczne, wieloznaczne, przeciwstawne, zdrobniałe, zgrubiałe, nadrzędne, podrzędne, podstawowe, pokrewne, gwarowe.
• Związki frazeologiczne.
• Rodziny wyrazów.
Gramatyka
Rzeczowniki
• Liczba pojedyncza i mnoga rzeczowników.
Czasowniki
• Liczba pojedyncza i mnoga czasowników.
Przymiotniki
• Liczba pojedyncza i mnoga przymiotników.
Przysłówki
• Stopniowanie przysłówków.
Liczebniki
• Liczebniki główne i porządkowe.
Przyimki
• Poprawne stosowanie przyimków bez wprowadzania terminu.
Składnia
• Zdania pojedyncze.
• Rozwijanie zdań.
• Zdania złożone.
• Rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe.
• Równoważniki zdań (bez wprowadzania terminu).
Proponowana lektura
(do czytania przez nauczyciela, rodziców i dzieci, w podanej kolejności)
Klasa I
1. Małgorzata Strękowska - Zaremba „ Leniwe literki”
2. Wojciech Widłak – „ Pan Kuleczka”
3. Małgorzata Strzałkowska – „Miłość, radość, smutek, lęk”
4. Grzegorz Kasdepke – „ Detektyw Pozytywka”
5. Anna Onichimowska - „Zasypianki na każdy dzień miesiąca”
6. Roksana Jędrzejewska-Wrobel – „ Królewna”
7. Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz - „O wawelskim smoku”
8. Elżbieta Zubrzycka – „ Powiedz komuś!”
9. Encyklopedie dla dzieci
10. Jan Brzechwa – „ Brzechwa dzieciom”
11. Dorota Gellner - „Zwariowane podwórko”
Klasa II
1. Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz - „120 przygód Koziołka Matołka”
2. Charles Perrault - „Bajki”
3. Małgorzata Strzałkowska - „Rady nie od parady”
4. Wanda Chotomska - „Pięciopsiaczki”
5. Julian Tuwim – „ Wiersze dla dzieci”
6. Zofia Beszczyńska - „Za górami, za lasami...”
7. Grzegorz Kasdepke - „Ostrożnie! Wszystko, co powinno wiedzieć dziecko żeby mogło bezpiecznie bawić się w domu”
8. Grzegorz Kasdepke – „Z piaskownicy w świat”
9. Anna Mikita - „Bajki w zielonych sukienkach”
10. Encyklopedie dla dzieci
Klasa III
1. Hans Christian Andersen - „Baśnie”
2. Roksana Jędrzejewska – Wróbel – „ Elementarz demokracji”
3. Krystyna Drzewiecka - „Piątka z Zakątka”
4. Grzegorz Kasdepke - „Co to znaczy...”
5. Astrid Lindgren - „Dzieci z Bullerbyn”
6. Alan Aleksadner - „Milne Kubuś Puchatek”
7. Danuta Wawiłow - „Wierzbowa 13”
8. Elżbieta Zubrzycka – „Słup soli”
9. Marek Kamiński Marek – „Chłopiec, który miał marzenia”
10. Leo Buscaglia – „Jesień liścia Jasia”
11. Encyklopedie dla dzieci
Treści stymulujące inteligencję matematyczno-logiczną
Rozwijanie cech ważnych dla uczenia się matematyki
• Kształtowanie wytrwałości, cierpliwości, dokładności, krytycyzmu, odporności
na trudności typu poznawczego.
• Rozwijanie spostrzegania, uwagi i pamięci.
• Rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego.
• Rozwijanie myślenia przez analogię, porównywanie, skojarzenia.
• Kształtowanie nawyku sprawdzania wyniku swojej pracy.
• Nastawienie na poszukiwanie własnych sposobów rozwiązania zadania.
• Stosowanie umiejętności matematycznych w codziennym życiu.
Orientacja w przestrzeni i na płaszczyźnie
• Określanie kierunków względem siebie i innych osób.
Porównywanie i porządkowanie przedmiotów i osób
według danej cechy
• Cechy wspólne i cechy różniące osoby i przedmioty.
• Porównywanie osób i przedmiotów pod względem: wielkości, wysokości, tęgości, szerokości, głębokości itp. (większy od, mniejszy od, takiej samej wielkości) z użyciem odpowiednich nazw.
• Porządkowanie osób i przedmiotów według wskazanych cech.
• Klasyfikacja obiektów.
• Dostrzeganie symetrii i regularności.
Liczby i ich własności
Klasa I
• Liczenie w zakresie 20 według podanego warunku. Uświadamianie dzieciom, że:– kolejność przeliczania elementów zbioru nie ma znaczenia dla wyniku liczenia
– liczymy tylko raz każdy element zbioru
– wielkość elementów zbioru nie ma wpływu na wynik liczenia
– rozmieszczenie elementów zbioru nie ma wpływu na wynik liczenia.
• Liczby w aspektach kardynalnym, porządkowym i miarowym.
• Liczba a cyfra.
• Zapis cyfrowy liczby (w zakresie do 10).
• Liczebniki główne i porządkowe.
• Porządkowanie i porównywanie liczb w zakresie 20 według podanych warunków.
• System dziesiątkowy i system pozycyjny.
• Liczby jednocyfrowe, liczby dwucyfrowe.
Klasa II
• Liczenie w zakresie 50 według podanego warunku.
• Porównywanie i porządkowanie liczb w zakresie 50.
• Znaki =, < , >.
• System dziesiątkowy i system pozycyjny.
• Liczby jednocyfrowe, liczby dwucyfrowe.
• Liczba 0 w dodawaniu i odejmowaniu.
• Liczby 0 i 1 jako czynniki mnożenia.
• Liczby 0 i 1 w dzieleniu.
• Liczby parzyste i nieparzyste.
• Liczby w systemie rzymskim (od I do XII).
Klasa III
• Liczenie w zakresie 100 według podanego warunku.
• Porównywanie i porządkowanie liczb w zakresie 100.
• System dziesiątkowy i system pozycyjny.
• Liczby jednocyfrowe, liczby dwucyfrowe.
• Nazwy liczb w dodawaniu (składniki, suma).
• Nazwy liczb w odejmowaniu (odjemna, odjemnik, różnica).
• Nazwy liczb w mnożeniu (czynniki, iloczyn).
• Nazwy liczb w dzieleniu (dzielna, dzielnik, iloraz).
• Liczby 0 i 1 w dzieleniu.
• Liczenie w zakresie 1000 według podanego warunku.
• Porównywanie i porządkowanie liczb w zakresie 1000.
Działania na liczbach
Klasa I
• Dodawanie w zakresie 10 z wykorzystaniem konkretów, bez przekraczania progu dziesiątkowego. Zapisywanie formuł matematycznych.
• Odejmowanie w zakresie 10 z wykorzystaniem konkretów, bez przekraczania progu dziesiątkowego. Zapisywanie formuł matematycznych.
• Sprawdzanie wyników odejmowania za pomocą dodawania.
• Dodawanie w drugiej dziesiątce z wykorzystaniem konkretów bez zapisywania
wyników obliczeń.
Odejmowanie
• w drugiej dziesiątce z wykorzystaniem konkretów bez zapisywania
wyników obliczeń.
Klasa II
• Dodawanie w zakresie 50 bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekraczaniem progu dziesiątkowego.
• Przemienność dodawania.
• Odejmowanie w zakresie 50 bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekraczaniem progu dziesiątkowego.
• Porównywanie różnicowe typu: o tyle więcej, o tyle mniej itp.
• Porównywanie różnicowe typu: o ile więcej?, o ile mniej? itp.
• Mnożenie w zakresie 50.
• Przemienność mnożenia.
• Dzielenie w zakresie 50 (dzielenie jako mieszczenie, dzielenie jako podział, dzielenie liczby przez liczbę).
• Sprawdzanie wyników dzielenia za pomocą mnożenia.
• Kolejność wykonywania działań w wyrażeniach bez nawiasów.
• Nawiasy
• Łączność dodawania.
• Łączność mnożenia.
• Dodawanie (odejmowanie) liczb jednocyfrowych do (od) dwucyfrowych w zakresie 50 (bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekroczeniem progu dziesiątkowego, rożnymi sposobami).
• Dodawanie i odejmowanie liczb dwucyfrowych w zakresie 50 (bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekroczeniem progu dziesiątkowego, rożnymi sposobami).
Klasa III
• Dodawanie w zakresie 100 bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekraczaniem progu dziesiątkowego.
• Odejmowanie w zakresie 100 bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekraczaniem progu dziesiątkowego.
• Mnożenie w zakresie 100.
• Dzielenie w zakresie 100.
• Rozdzielność mnożenia względem dodawania.
• Kolejność wykonywania działań w wyrażeniach z nawiasami.
• Dodawanie (odejmowanie) liczb jednocyfrowych do (od) dwucyfrowych w zakresie 100 (bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekroczeniem progu dziesiątkowego, rożnymi sposobami.
• Dodawanie i odejmowanie liczb dwucyfrowych w zakresie 100 (bez przekraczania progu dziesiątkowego, z przekroczeniem progu dziesiątkowego, rożnymi sposobami).
• Pamięciowe mnożenie i dzielenie liczb w zakresie 100.
Równania
Klasa I
• Równania typu: a +x = b, x + a = b, a –x = b, x– a = b.
Klasa II
• Równania typu: a +x = b, x+ a = b, a –x = b, x– a = b; a ・x = b, x・ a = b,
a : x = b, x : a = b.
• Rozwiązywanie równań z wykorzystaniem grafów.
Klasa III
• Rozwiązywanie poznanych typów równań.
• Werbalizowanie przebiegu rozwiązywania równań z użyciem nazw liczb w działaniach.
Zadania
Klasa I
• Rozwiązywanie i układanie jednodziałaniowych zadań tekstowych na dodawanie i odejmowanie.
• Wyróżnianie w zadaniu danych, szukanej i związku między nimi.
• Sprawdzanie poprawności rozwiązania zadania.
• Udzielanie odpowiedzi na pytanie zadania.
Klasa II
• Rozwiązywanie i układanie jednodziałaniowych zadań tekstowych na dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie.
• Rozwiązywanie i układanie zadań prostych na porównywanie różnicowe.
• Przekształcanie zadań prostych w złożone przez dołączenie danych lub połączenie dwóch zadań prostych.
• Rozkładanie zadań złożonych na dwa zadania proste.
• Rozwiązywanie i układanie prostych zadań algebraicznych.
Klasa III
• Rozwiązywanie i układanie zadań prostych i złożonych (z dwoma działaniami).
• Zapisywanie danych zadania o treści geometrycznej na rysunku poglądowym.
Metody rozwiązywania zadań
• Symulacyjna.
• Syntetyczna.
• Analityczno-syntetyczna.
• Algebraiczna.
• Heurystyczna.
Geometria
Klasa I
• Położenie przedmiotu, innej osoby względem obserwatora.
• Wzajemne położenie przedmiotów, osób względem siebie.
• Użycie pojęć: nad, pod, obok, przed, za, wewnątrz, na zewnątrz, między, itp.
• Kierunki: pion, poziom, skos, w prawo, w lewo, w tył, w przód, w górę, w dół.
Klasa II
• Figury geometryczne: koło, prostokąt, kwadrat, trójkąt i ich własności.
• Mierzenie długości boków figur geometrycznych.
• Obliczanie sumy długości boków figur geometrycznych.
• Rysowanie figur w pomniejszeniu, w powiększeniu, dostrzeganie symetrii
figur.
Klasa III
• Odcinek.
• Mierzenie i porównywanie długości odcinków.
• Obliczanie obwodów trójkątów i prostokątów.
Jednostki miary i ich skróty. Kalendarz
Klasy I–III
• Liczba jako miara długości.
• Zasady prawidłowego pomiaru.
• Pojęcia: moneta, banknot, ilość, wartość, cena, dług.
• Jednostki pieniędzy: złoty, grosz i związki między nimi. Proste obliczenia pieniężne.
• Jednostki masy: gram, dekagram, kilogram i związki między nimi. Proste obliczenia dotyczące masy.
• Jednostki pojemności: litr, ½ litra, ¼ litra i związki między nimi. Proste obliczenia dotyczące pojemności.
• Jednostki długości: milimetr, centymetr, metr, kilometr i związki między nimi. Proste obliczenia dotyczące długości.
• Jednostki czasu kalendarzowego: pora roku, wiek, rok, półrocze, kwartał, miesiąc,
tydzień, dzień i związki między nimi. Proste obliczenia kalendarzowe.
• Jednostki czasu zegarowego: godzina, kwadrans, minuta, sekunda i związki między nimi. Proste obliczenia zegarowe.
Inne
• Odczytywanie wskazań termometru.
Treści stymulujące inteligencję interpersonalną i intrapersonalną
Człowiek – jego rozwój, zdrowie i funkcjonowanie społeczne
• Rozpoznawanie i nazywanie emocji.
• Zasady savoir-vivre’u.
• Planowanie rozkładu dnia.
• Poznawanie siebie (mocne i słabe strony, zainteresowania, uzdolnienia itp.).
• Ciało człowieka i jego funkcje.
• Różnice i podobieństwa między ludźmi.
• Higiena człowieka (w tym: prawidłowe siedzenie w ławce, przy stole itp.).
• Korzystanie z urządzeń sanitarnych.
• Wartości odżywcze produktów i racjonalne odżywianie się.
• Aktywność fizyczna.
• Oddychanie.
• Choroby i zapobieganie im (w tym: szczepienia ochronne, ostrożność w zażywaniu lekarstw i stosowaniu środków chemicznych).
• Rozmnażanie.
• Bezpieczeństwo własne i innych.
• Bezpieczeństwo na drogach.
• Kształtowanie negatywnego stosunku do alkoholu, tytoniu, narkotyków.
• Praca zawodowa człowieka.
• Bezrobocie.
• Zagrożenia ze strony ludzi.
• Źródła pomocy w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia.
Etyka
• Kształtowanie tolerancji dla różnic między ludźmi.
• Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji.
• Kształtowanie postaw altruistycznych.
• Kształtowanie odwagi cywilnej i poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie.
• Kształtowanie umiejętności oceny postępowania innych ludzi i swojego.
• Kształtowanie umiejętności nawiązywania relacji koleżeńskich i przyjacielskich.
• Kształtowanie szacunku dla ludzi i przyrody.
• Kształtowanie szacunku dla cudzej własności i prywatności.
Szkoła
• Środowisko szkolne (rozkład i przeznaczenie pomieszczeń szkolnych, osoby pracujące w szkole i ich role, wyposażenie szkoły).
• Prawa i obowiązki ucznia.
• Regulamin klasowy oraz zasady zachowania się w szkole wobec pracowników
szkoły i kolegów.
• Zadania dyżurnego klasowego.
• Zasady koleżeństwa.
• Poznawanie świata za pomocą zmysłów.
• Źródła informacji o świecie.
• Zasady bezpieczeństwa w szkole i w ruchu drogowym.
Dom
• Struktura rodziny i role jej członków (rodziny pełne, niepełne, wielopokoleniowe).
• Domowe urządzenia elektryczne i nauka bezpiecznego posługiwania się nimi.
• Praca zawodowa rodziców.
• Zasady współżycia dobrosąsiedzkiego.
• Życie ludzi w rożnych porach roku.
• Korzystanie z radia i telewizji.
• Tradycje i zwyczaje ludowe związane ze świętami Bożego Narodzenia, Wielkanocy, Wszystkich Świętych.
• Uroczystości i święta rodzinne: Dzień Babci, Dzień Dziadka, Dzień Matki, Dzień Ojca, Dzień Dziecka.
Polska i Unia Europejska
• Mapa Polski – kierunki podstawowe.
• Znaczenie stolicy Polski – Warszawy.
• Dawne stolice Polski.
• Podział terytorialny Polski – województwa.
• Symbole narodowe: godło, flaga, hymn.
• Ważne wydarzenia z historii Polski.
• Sławni Polacy.
• Pojęcia: miasto, miasteczko, wieś.
• Historia miejscowości, w której mieszkamy.
• Polska w Unii Europejskiej.
• Członkowie Unii Europejskiej.
• Flaga i hymn Unii Europejskiej.
• Maskotka dzieci w Unii Europejskiej.
• Poznanie wybranych krajów Unii Europejskiej.
Treści stymulujące inteligencję przyrodniczą
Metody poznawania przyrody
• Obserwacja.
• Doświadczenia.
• Korzystanie z rożnych źródeł informacji.
• Wiązanie przyczyny ze skutkiem. Wnioskowanie.
Rośliny
• Pojęcia: drzewo, krzew, roślina zielna.
• Rodzaje drzew: liściaste, iglaste. Wybrane gatunki rosnące w Polsce.
• Warunki potrzebne roślinom do życia: gleba, światło słoneczne, wilgoć, powietrze, temperatura.
• Budowa rośliny.
• Budowa kwiatu.
• Rozmnażanie roślin.
• Cykl rozwojowy rośliny.
• Rośliny ozdobne.
• Rośliny okopowe, oleiste i zbożowe.
• Rośliny wodne.
• Rodzaje lasów i ich warstwy.
• Ekosystemy: las, łąka, pole, ogród.
• Znaczenie roślin w przyrodzie.
• Zawody ludzi związane z pielęgnacją i uprawą roślin.
• Ochrona roślin.
• Zagrożenia dla ludzi ze strony roślin i sposoby radzenia sobie z nimi.
Zwierzęta
• Zwierzęta: ssaki, ptaki, owady, płazy, ryby, gady.
• Omawianie wyglądu, sposobu poruszania się, odżywiania, rozmnażania, warunków życia wybranych zwierząt.
• Łańcuchy pokarmowe.
• Zwierzęta hodowane w domu.
• Zwierzęta hodowlane.
• Opieka nad zwierzętami.
• Ochrona zwierząt.
• Znaczenie zwierząt w przyrodzie.
• Zawody ludzi związane z opieką i ochroną zwierząt.
• Zwierzęta egzotyczne.
• Zagrożenia dla ludzi ze strony zwierząt i sposoby radzenia sobie z nimi.
Przyroda nieożywiona, geografia i historia
• Czynniki pogody: wiatr, opady, temperatura, zachmurzenie i ich wpływ na życie ludzi, zwierząt i roślin.
• Pogoda w rożnych porach roku.
• Słońce: źródło światła i ciepła, pozorna wędrówka Słońca po niebie, pory dnia
i roku, strefy klimatyczne, odkrycie Kopernika.
• Księżyc: obrót wokół Ziemi, fazy Księżyca.
• Gwiazdy, planety, loty kosmiczne, astronomia.
• Powietrze: właściwości powietrza, tlen, dwutlenek węgla, zanieczyszczenia powietrza, znaczenie powietrza dla ludzi, zwierząt i roślin.
• Wiatr: kierunki, siła wiatru, rodzaje wiatru, przyrządy do pomiaru kierunku i siły wiatru, znaczenie wiatru dla ludzi, przyrody i klimatu.
• Woda: krążenie wody w przyrodzie, stany skupienia wody, temperatury zamarzania wody i jej wrzenia, zmiana objętości zamarzniętej wody, rodzaje zbiorników wodnych, rodzaje opadów, zanieczyszczenia, znaczenie wody dla ludzi, przyrody i klimatu.
• Zagrożenia dla ludzi ze strony czynników atmosferycznych i sposoby radzenia
sobie z nimi.
• Bogactwa naturalne Polski (węgiel, sol, rudy metali).
• Ochrona środowiska.
• Pojęcia: rok, miesiąc, tydzień, doba, dzień.
• Nazwy miesięcy i dni tygodnia.
• Ukształtowanie terenu: góry, wyżyny, niziny.
• Rodzaje i charakterystyka krajobrazów: nadmorski, pojezierza, nizinny, wyżynny, górski.
• Parki narodowe.
• Transport: lądowy, wodny i powietrzny.
Treści stymulujące inteligencję wizualno-przestrzenną
Plastyka
Wiadomości z zakresu sztuk plastycznych
• Pojęcia: malarstwo, malarz, obraz, oryginał, reprodukcja, kopia, portret, martwa natura, krajobraz; rzeźba, rzeźbiarz, płaskorzeźba, medal, pomnik, popiersie; grafika, grafik; odbitka; architektura, architektura zieleni, architekt; budynki użyteczności publicznej, przemysłowe mieszkaniowe; scenografia, scenograf, kostiumy, rekwizyty; sztuka użytkowa: tkactwo, meblarstwo,
ceramika; rytm, kontrast, rzemiosło artystyczne i sztuka ludowa.
Percepcja wzrokowa i nazywanie
• Obserwowanie i nazywanie kształtów: prostokątny, okrągły, owalny, trójkątny, kulisty, nieregularny.
• Obserwowanie i nazywanie wielkości: mały, duży, średni, mniejszy niż, większy od, gruby ,cienki, wysoki, niski, szeroki, wąski.
• Obserwowanie i nazywanie stosunków przestrzennych na obrazie: dalej, bliżej, na prawo, na lewo, w środku, nad, pod, między.
• Obserwowanie i nazywanie barw: odcienie barw, nasycenie barw, barwy podstawowe, barwy ciepłe, barwy zimne.
• Obserwowanie i nazywanie linii: gruba, cienka, długa, krotka, ciągła, przerywana, jasna, ciemna.
• Obserwowanie i nazywanie faktury: gładka, szorstka, lśniąca, matowa.
• Obserwowanie i nazywanie brył: duża, mała, wydłużona, walcowata, obła, ścięta, rozczłonkowana, zwarta.
• Symetria jedno- i wieloosiowa.
• Analizowanie reprodukcji dzieł malarskich i rzeźbiarskich pod względem treści, linii, barw, kształtów, wielkości, faktury, stosunków przestrzennych, nastroju, proporcji, wrażenia.
Percepcja i recepcja
• Oglądanie dzieł z rożnych dziedzin sztuki, twórców polskich, światowych i regionalnych.
• Opisywanie poznanych dzieł sztuki z uwzględnieniem poznanych pojęć plastycznych.
• Rozpoznawanie i nazywanie dziedzin działalności twórczej człowieka: malarstwa, rzeźby, fotografii, filmu, sztuki ludowej, itp.
• Uczestniczenie w życiu kulturalnym szkoły i najbliższego środowiska (muzeum, teatr, kino, wystawy).
Ekspresja przez sztukę
• Rysowanie: kredkami, ołówkiem, flamastrami, patykiem i tuszem.
• Malowanie farbami akwarelowymi i plakatowymi, plasteliną, świecą.
• Kolaże.
• Wydzieranie.
• Wycinanie.
• Wydrapywanie.
• Lepienie z plasteliny, modeliny, masy solnej.
• Wykonywanie prostych rekwizytów do małych form teatralnych.
Materiały i narzędzia
• Kredki, kredki świecowe, ołówki, flamastry, farby akwarelowe i plakatowe, świeca, tusz, papier kolorowy, bibuła, szary papier, kartki rysunkowe, karton, nici, klej, plastelina, modelina, masa solna, tkanina, włóczka, materiały zdobnicze, wata, materiały przyrodnicze, makulatura, kreda kolorowa, widokówki, pasta do zębów, pędzle, patyki, zszywacz, dziurkacz, nożyczki, taśma klejąca, igła, nóż.
Technika
Poznanie właściwości materiałów:
• materiałów papierniczych (papieru, kartonu, tektury, papieru kolorowego, bibuły);
• materiałów tekstylnych (tkanina, włóczka, nici, wełna, bawełna),
• drewna,
• metali (miedź, stal, aluminium),
• tworzyw sztucznych,
• szkła,
• materiałów przyrodniczych.
Narzędzia
• Posługiwanie się: nożyczkami, linijką, kolcem, igłą i naparstkiem, szczypcami, nożem, dziurkaczem, zszywaczem, prostymi urządzeniami gospodarstwa domowego.
• Kultura posługiwania się narzędziami.
Informacja techniczna
• Czytanie rysunków poglądowych.
• Poznanie wybranych symboli i znaków powszechnej informacji.
Czynności technologiczne
• Obrysowywanie i wycinanie wzorów.
• Odmierzanie długości linijką.
• Składanie.
• Zaginanie.
• Przerywanie.
• Przecinanie.
• Nakłuwanie.
• Zwijanie.
• Oklejanie.
• Przeplatanie.
• Nawlekanie igły.
• Przyszywanie guzików.
• Szycie ściegiem okrętkowym.
• Krojenie.
• Cięcie materiałów papierniczych i tkanin po liniach prostych i krzywych.
• Poznawanie rożnych sposobów łączenia materiałów (rozłączne, nierozłączne,
ruchome).
Organizacja i kultura pracy
• Przygotowanie stanowiska pracy.
• Zasady bezpiecznej pracy.
• Higiena pracy.
• Planowanie etapów pracy (pomysł, kolejne czynności, dobór materiałów i narzędzi).
• Porównanie wykonanego zadania z planem.
• Podział pracy (indywidualna i zbiorowa).
• Dobieranie materiałów i narzędzi do pracy.
• Samokontrola wykonanej pracy.
Technika dawniej i dziś
• Historia wybranych narzęd
| | |
|
